Ρέθυμνο

   Η Κρήτη ακολούθησε τη μοίρα της υπόλοιπης Ελλάδας δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση. Πρώτο μέλημα των στρατευμάτων κατοχής ήταν η κατασκευή οχυρωματικών έργων για την αποτροπή μια πιθανής αποβατικής ενέργειας των συμμάχων αλλά και για την προστασία στρατιωτικών εγκαταστάσεων και αποθηκών.

  Η Κρήτη οχυρώθηκε με παράκτιες πυροβολαρχίες, πολυβολεία, πυροβολεία, ορύγματα και φυλάκια τα οποία στην πλειοψηφία τους βρίσκονταν κάτω από το έδαφος. Τα έργα αυτά έγιναν κατά την περίοδο 1942-44 φυσικά με την «συνδρομή» (αγγαρεία) του ντόπιου πληθυσμού.

  Η πλειοψηφία των έργων βασίζεται στην οχύρωση τύπου Tobruk ή Ringstand πολλά από αυτά έχουν επιζήσει ως τις μέρες μας κυρίως έξω από την πόλη του Ρεθύμνου άλλα και μέσα σ’ αυτήν.

   Τα πιο χαρακτηριστικά σώζονται στην περιοχή Τρία Μοναστήρια όπου βρίσκουμε τρία Τobruk σε πολύ καλή κατάσταση. Το ένα από αυτά είναι αρκετά μεγάλο και έχει αίθουσα στρατωνισμού μικρού αριθμού αντρών. Το συγκεκριμένο έργο λόγω κατασκευής του θα μπορούσε να είναι ένα

   Panzerstellung. Τα άλλα δυο είναι μικρά και οι είσοδοι είναι πολύ χαμηλές και στενές. Όλα έχουν σκαλοπάτια και εντυπωσιάζουν οι χοντροί τοίχοι. Στην ίδια περιοχή πάνω από το δρόμο βρίσκονται μερικά Tobruk ανατιναγμένα από τους ίδιους τους Γερμανούς κατά την αποχώρηση τους το 1944. Στο λόφο του Τιμίου Σταυρού υπάρχει άλλο ένα έργο το οποίο σώζεται σε καλή κατάσταση και μέχρι πρότινος χρησιμοποιούνταν για σταβλισμό ζώων.

  Αρκετά Tobruk και Panzerstellung κατασκευάστηκαν κατά μήκος της ακτογραμμής του Ρεθύμνου. Όμως λίγα έχουν απομείνει πλέον ανέπαφα καθώς μετά την αποχώρηση των Γερμανών λεηλατήθηκαν και απογυμνώθηκαν από τα μεταλλικά μέρη ενώ άλλα έχουν μπαζωθεί ή περιφραχτεί για να αποτραπεί η είσοδος σε αυτά. Πέρα από τα Tobruk στο Ρέθυμνο σώζονται και άλλες υπόγειες εγκαταστάσεις όπως «η μπούγκα του Ευλιγιά» που μάλλον προϋπήρχε αλλά διαμορφώθηκε από τους Γερμανούς. Στα Περιβόλια υπήρχε ένας αριθμός από «μπούγκες» που στην πλειοψηφία τους ανατινάχτηκαν από τους Γερμανούς το 1944. Ωστόσο μια από αυτές δεν ανατινάχτηκε και χρησιμοποιήθηκε στα μεταπολεμικά χρόνια σαν κατοικία και σήμερα διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση. Μια ακόμη ενδιαφέρουσα κατασκευή που προκαλεί εντύπωση είναι το όρυγμα που βρίσκεται στον προμαχώνα του Αγίου Λουκά στην Φορτέτζα το οποίο όπως φαίνεται από τα μεταγενέστερα μπαλώματα στο τείχος περνούσε διαμπερές στον προμαχώνα και κατέληγε στην βορειοανατολική πλευρά του τείχους.

Κείμενο και Φωτογραφίες Σκαρτσιλάκης Δημήτρης